کرم خراط

کنترل قطعی و موثر کرم خراط بر اساس روش های تلفیقی

نحوه خسارت کرم خراط

کرم خراط یا پروانه فری با تغذیه از قسمت‌هاي مختلف تاج درخت به آن خسارت وارد می‌کند. لاروهاي جوان سرشاخه‌هاي غیرخشبی را مورد حمله قرار داده و با گذشت زمان، لارو جابجا شده و شاخه‌هاي قطورتر و تنه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حالت طغیانی در درختانی مانند گردو، میوه را نیز مورد تغذیه قرار می‌دهد. در سال‌های اخیر افزایش حالت میوه‌خواري"در گردو و ایجاد خسارت به نهال‌ها و تغذیه از شاخه‌هاي جوان و نازك تا اتمام دوران لاروي بیشتر شده است. کرم خراط به درختانی که دچار تنش کم‌آبی و یا تنش تغذیه‌ای (کمبود عناصر غذایی) هستند، خسارت می‌زند.

عکس- خسارت کرم خراط یا پروان فری روی گردو، سیب و سرشاخه های جوان گردو.

برای کنترل کرم خراط باید از مجموعه روش‌های مختلف استفاده کرد

میزبان های کرم خراط چه درختانی ست؟

.در میـان درختـان میـوه، گـردو مهمترین میزبان ایـن آفـت اسـت. از دیگـر میزبانـان آن می‌توان بـه درختان دانه‌دار سیب، به وگلابی اشاره کرد. از میان دیگر درختان میوه، خسارت آفت روي گیلاس و فندق نیز به صورت موردي گزارش شده است. در دنیا حدود 150 گونه میزبان براي این آفت ذکر شده است. این حشره به گونه‌هاي غیر مثمر (افرا، بیدمشک، بید، نارون و بلوط) حمله می‌کند.

در مورد چرخه زندگی و نقاط ضعف کرم خراط بیشتر بدانیم

کرم خراط پروانه‌ایست که تخم خود را روی سرشاخه‌ها، شاخه‌ها و تنۀ درختان گردو، سیب، به و گلابی می‌گذارد. لارو پس از خروج از تخم وارد پوست درخت شده و از آنجا به درون بافت شاخه و یا تنه می‌روند. لارو از درون چوب تغذیه کرده و موجب کاهش محصول و سپس خشک شدن شاخه‌ها می‌شود. کرم خراط زمستان را به صورت لارو درون شاخه و تنۀ درختان میزبان می‌گذراند. در اواخر اردیبهشت و در طول خرداد و تا اوایل شهریور روی شاخه‌های درختان میزبان تخم‌ریزی می‌کنند.

عکس- پروانه و لارو کرم خراط

کرم خراط بسته به مناطق مختلف ایران، هر سه سال دو نسل یا هر دو سال یک نسل دارد. آفـت زمسـتان را بـه صورت لاروهاي سنین مختلف درون شاخه یـا تنـه درختـان میزبـان می‌گذراند. از اواسط بهار، لاروهایی که رشدشان کامل شده، تبدیل بـه شـفیره شده و از حدود دو هفته بعد شب پره‌ها به تـدریج ظـاهر می‌شوند. در شرایط کرج، ظهور شب پره‌ها از دهه سوم اردیبهشت شـروع و تا شهریور ادامه دارد. شـب پـره مـاده در شـب اول یـا دوم بعـد از خـروج جفتگیري، و بلافاصله تخمریزي می‌کند. تخمریـزي روي سرشاخه‌ها، تنه، مدخل خروجی حشـرات کامـل از پوسـته شـفیرگی و دیگر مناطق، روي گیـاه میزبـان انجـام می‌شـود.

بیشـترین تخمریـزي روي سرشاخه و در جهت آفتابگیر آن، صورت می‌گیرد. به طور متوسـط پـس از 15-12 روز، لاروهاي سن یک از تخم خارج شده و از محـل‌هـاي مختلـف بخصوص اتصال دمبرگ به شاخه‌هاي جوان وارد درخت می‌شـوند. پس از طی دوره لاروي و اتمام تغذیه، لارو سن آخر خود را به دهانه کانال ورودي رسانده و بـا قـرار دادن بخشی از بدن خود در بیرون از کانال، تبدیل به شفیره می‌شـود. دوره شفیرگی 20 الی 40 روزبه طول می‌انجامد. به‌طور کلـی در منـاطق معتـدل، بخشـی از جمعیـت کـه در اوایـل فصـل خروج در طبیعت پدیـدار می‌شـوند، پـس از تفـریخ تخـم، کـل تابسـتان و بخشی از پاییز را درون سرشاخه، شاخه‌هاي اصلی و یـا تنـه درختـان میزبـان سپري کرده و به تغذیه از بافت میزبان می‌پردازند. این لاروها پس از اتمام تغذیه خود معمـولا از اواخـر تیرماه شفیره شده و از نیمه اول مرداد ماه به بعد، حشرات کامل منتج از آنها در طبیعت پدیدار می‌شوند. یعنی یک نسل آفت حدود پانزده مـاه بـه طـول می‌انجامد. لاروهاي منتج از جفتگیري و تخمریزي این شب پره‌ها، پـس از نفوذ به درون بافت میزبان، دو زمستان را سپري کرده و از اواخر اردیبهشـت دو سال بعد، در طبیعت ظاهر می‌شوند. بر این اساس این نسل حدود 21 ماه به طول می‌انجامد. در مناطق سردسیر و مرتفع، یک نسـل آفـت در دو سـال سپري می‌گردد.

مدیریت تلفیقی کرم خراط بهترین راه برای مهار آنست

آنچه مسلم است انجام کلیه تمهیدات موثر روي مراحل مختلف زندگی آفت، منجر به کنترل آن خواهد شد. بـر ایـن اسـاس از آنجـا کـه هـر روش معمولا یک یا چند مرحله از زندگی آفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد، انجـام کامـل و متوالی آنها می‌تواند در نهایت به کنترل آفت بی‌انجامد. نکته مهمتـر از آن، نگهداري درخت در شرایط داشت معقول و نرمـال می‌باشـد. زیـرا برخـی درختـان در آن زمـان دوران بازسـازي بافـت و برگشـت بـه حالـت طبیعـی "دوران نقاهـت" خـود را می‌گذراننـد و نیـاز بـه مراقبـت بیشـتري دارنـد. همچنین در این میان ممکن اسـت بافـت‌هـا بـه حـدي صـدمه دیـده باشـند. بخصوص تنه و شاخه‌هاي اصلی کـه امکـان بازگشـت بـراي گیـاه وجـود نداشته باشد. بنابراین لازم است بـراي نتیجـه‌گیـري بهتـر، نسبت به حـذف و واکـاري ایـن قبیـل درختـان، بـا نظـر متخصصین باغبانی اقدام گردد.

1- آبیاری منظم و به اندازۀ درخت:

انجام آبیاري صحیح که در بر گیرنده دور آبیاري و میزان آب مورد نیاز می‌باشد، از مهمترین نکات جهت کنترل این آفت و دیگر آفات چوبخوار محسوب میشود. میزان آب مورد نیاز با توجه به بافت خاك، سن گیاه، خصوصیات شیمیایی خاك و دیگر عوامل توسط متخصصین خاك و آب مشخص می‌شود.

اگر آبیاری به صورت سنتی و به صورت جوی است، باید از تنه فاصله داشته و زیر سایه‌انداز درخت آبیاری شود.
اگر آبیاری به صورت قطره‌ایست، براساس سن درخت باید یک یا دو حلقه لوله و هرکدام دارای حداقل 4 تا 8 قطره چکان داشته باشد.

عکس- روش صحیح آبیاری درختان

2- هرس مناسب درختان

شامل حذف سرشاخه‌هاي آلوده به لاروهاي آفت می‌باشد. این کار در زمانی که میزان خسارت کم است نتیجه می‌دهد. لازم است این کار با هدایت کارشناسان باغبانی انجام گیرد. زیرا خروج از تعادل رشدي بین تاج درخت و ریشه آن، می‌تواند با ایجاد شاخه‌هاي فراوان که در طول فصل غیر خشبی و سبز می‌مانند، نفوذ لاروهاي آفت را تسهیل کرده و حتی نتیجه عکس عاید شود. همچنین با اینکار، شاخه‌هاي بارده نیز از بین رفته و بسته به‌میزان هرس، درخت براي مدتی از حالت زایشی، خارج می‌گردد

هرس شاخه‌های درهم برای تهویۀ مناسب درخت.
هرس شاخه‌های جوان آلوده به کرم خراط و سوزاندن آنها
هرس شاخه‌های خشکیده

همچنین شایسته است در واکاري باغات یا احداث باغات جدید از ارقام متحمل استفاده شود. از میان ارقام گردو موجود در باغ کلکسیون موسسه نهال و بذر رقم جمال"ژنوتیپ زد 63 ،"متحمل ترین رقم و رقم، دماوند"ژنوتیپ زد 30 "حساسترین رقم به کرم خراط بوده‌اند.

3= استفاده از تله نوری برای جمع آوری پروانه‌های نر:

براي این کار در مناطق آلوده باغ، تله را کار می‌گذارند. در صورت نبود برق می‌توان از لامپ‌هاي قابل شارژ و یا تله‌هایی که با استفاده از نور خورشید شارژ می‌شوند استفاده کرد. اینکار هنگام عصر و یک و نیم تا دو ساعت قبل از غروب آفتاب و در مجموع به مدت سه تا چهار ساعت تله را روشن می‌کنند و به این ترتیب با حذف بخشی از حشرات نر، نسبت جنسی به هم خورده و آلودگی کاهش می‌یابد. در عمل بیش از 90 %پروانه‌هاي کرم خراط شکار شده،توسط تله‌هاي نوري، جنس نر می‌باشند. با حذف بخشی از حشرات نر، نسبت جنسی به هم خورده و آلودگی کاهش می‌یابد. تله‌هاي نوري در مکان هایی که نورهاي رقیب وجود دارند مانند مناطق مسکونی یا ویلا ها و پاركها فاقد کارایی لازم است. در صورت استفاده از لامپهاي شارژ شونده، براي انجام حداکثر شکارحشرات"نر" لازم است از نوعی از لامپها که نور را به اطراف منتشرمی کنند، استفاده شود.

4- کشتن لاروها در داخل تنه:

الف- با سیم: برای اینکار از سیم مفتول و یا سیم فنری ترمز موتور سیکلت استفاده کنید. سیم را داخل سوراخ ها کرده و با عقب و جلو کردن آن و پیچاندن سیم تا می‌توانید آن را به داخل سوراخها فرو کرده تا لاروها را بکشد.

ب- با سم و چسب اکواریوم: پس از تمیز کردن سوراخ ورودی لارو با سیم، با استفاده از یک سرنگ سوزن دار مقدار یک یا دو سی سی از سم کلروپیریفوس (رقیق شده با آب به میزان یک درصد) را داخل سوزاخ تزریق کرده و سپس با استفاده از یک پمپ چسب آکواریوم را داخل سوراخ تزریق نموده و آن را مسدود نمایید.

بهترین راه برای پیشگیری از آلودگی باغ به کرم خراط تغذیه مناسب درختان با کودهای آفر طبق برنامه غذایی و آبیاری خوب آنها است.

- اصلاح خاک و تغذیه اصولی درختان گردو

لازم است استفاده توام از کودهاي حیوانی و یا دیگر کودهاي آلی، به همراه کودهاي شیمیایی مورد نظر و روش کاربرد آنها نیز با نظر متخصصین امر در زمان احداث باغ و پس از آن، به صورت چالکود و نوار کود انجام شود.

الف: تغذیه صحیح درختان گردو طبق جدول غذایی زیر و به طور منظم و سالیانه با کودهای آفر برای پیش‌گیری از آلودگی

ب- تغذیه تکمیلی درختان گردو طبق فورمول زیر برای از بین بردن آفت و ترمیم خسارت درخت

توصیه می‌شود هر ساله تغذیه طبق جدول آفر انجام شود. علاوه بر آن فرمول مکمل برای کنترل کرم خراط به شرح زیر انجام شود:

- اردیبهشت:برای هر درخت 10 ساله

اوره (800 -700 گرم )+ آفرپتاس مایع NK 2-45 (80-70گرم)+ آفر NPK (12-12-36) (100-50 گرم)+ آفر-سیلیسیم K 8 (Si 20%) 15-10 گرم

این مخلوط را در سایه‌انداز درخت ریخته و با خاک مخلوط نموده و سپس بلافاصله آبیاری نمایید. اگر آبیاری قطره‌ایست نصف مقدار این فرمول را برای هر درخت حساب نموده و برای کل درختان محاسبه و در تانکر کود ریخته و مصرف نمایید.

- خرداد: برای هر درخت 10 ساله

اوره (800 -700 گرم )+ آفر پتاس مایع NK 2-45 (80-70گرم)+ آفر NPK(12-12-36) (100-50گرم)+ آفر-اسیدهیومیک 15-10 گرم

این مخلوط را در سایه‌انداز درخت ریخته و با خاک مخلوط نموده و سپس بلافاصله آبیاری نمایید. اگر آبیاری قطره‌ایست نصف مقدار این فرمول را برای هر درخت حساب نموده و برای کل درختان محاسبه و در تانکر کود ریخته و مصرف نمایید.

- مرداد: برای هر درخت 10 ساله

اوره (300 -200 گرم ) + آفر NPK(12-12-36) (100-80گرم) + آفر- کلسیم N5 (Ca 7%+Br 2%) (20-10 گرم)

این مخلوط را در سایه‌انداز درخت ریخته و با خاک مخلوط نموده و سپس بلافاصله آبیاری نمایید. اگر آبیاری قطره‌ایست نصف مقدار این فرمول را برای هر درخت حساب نموده و برای کل درختان محاسبه و در تانکر کود ریخته و مصرف نمایید.

6- استفاده از فرمون جنسی:

یکی از موارد استفاده از فرمون جنسی، استفاده مستقیم از آن براي کنترل آفات است. که خود به سه روش (شکار انبوه، اخلال در جفتگیري و جلب کردن و کشتن) انجام می‌شود. کاربرد این روشها در مناطق ایزوله از نظر میزبانان آلوده که فاصله نسبتا زیاد مثلا 500 متر یا بیشتر با دیگر قطعات داشته باشند و یا موانع طبیعی مرتفع مانند تپه، آنرا از بقیه مناطق آلوده جدا کند، امکان پذیر است. در صورت عدم رعایت این نکته مهم، به دلیل جلب حشرات نر قطعات مجاور، نسبت جنسی طبیعی به هم خورده و احتمال برخورد حشرات نر و ماده در قطعات تیمار شده، افزایش می‌یابد. لذا در این قبیل موارد انجام اینکار نتیجه عکس داده و میزان آلودگی از آلودگی طبیعی نیز بیشتر خواهد شد. از میان این روشها تا کنون در کشور ما دو روش جهت کنترل کرم خراط به شرح زیرمورد استفاده قرار گرفته است.

6–1- شکار انبوه: این روش بر اساس برهم زدن نسبت جنسی آفت و به‌صورت شکار جنسنر آن انجام می‌شود. براساس تحقیقات انجام شده براي اینکار می‌توان از 9-6 عدد تله لوله‌اي (پولیکا نمره 10 به طول 25-٢٧ سانتیمتر)، در باغهاي سیب و 16-12 عدد تله دلتا یا ذوذنقه اي در باغات گردو استفاده کرد. از این روش می‌توان براي کنترل آفت در مناطق با آلودگی کم یا تلفیق آن با دیگر روشها جهت کنترل آفت در مناطق با آلودگی شدید استفاده کرد. در میان فرمون‌هاي مورد استفاده در کشور، کارایی فرمون پروانه زنبور مانند شرکت Agrisense و پروانه کرم خراط شرکت Santamos از کارایی بیشتري برخوردار بوده‌اند. تله‌ها باید با فاصله کافی از تنه درخت (حداقل 5/1 متر در درختان تنومند) نصب شوند. به عبارت دیگر وزش کمترین باد بتواند فرمون متصاعد شده را در طبیعت منتشر کرده و مانعی نیز براي ورود پروانه‌ها به درون تله‌ها وجود نداشته باشد. همچنین بهتر است برگهاي اطراف دهانه تله‌ها نیز پاکسازي شوند.

6–2– اخلال در جفتگیری: اساس این روش اشباع سازي محیط (فضاي باغ) از فرمون جنسی حشره ماده باکره و در نتیجه، عدم امکان جفت یابی توسط حشره نر است. با توجه به وزن حجمی مولکولهاي تشکیل دهنده فرمون، این روش در مناطق هموار با آلودگی کم تا متوسط، کارایی دارد. بنابر این کاربرد آن در مناطق با آلودگی شدید یا مناطق داراي پستی و بلندي، توصیه نمیشود. محملهاي "Dispensers "مورد استفاده در این روش جهت نصب مستقیم بر روي شاخه درخت تهیه شده و نیاز به تله یا دیگر لوازم مکمل ندارند

7-کنترل شیمیائی:

براي میزبانهاي دانه‌دار مثل سیب و گلابی کنترل شیمیایی اختصاصی برای کرم خراط لازم نیست. زیرا کنترل شیمیایی علیه آفات کلیدي دیگر مانند کرم سیب، کرم به، پسیل گلابی و...کرم خراط نیز کنترل می‌شود.

در مورد کرم خراط، در درختان گردو چنانچه پس از گذشت دو سال زمان مورد نیاز جهت سپري شدن یک نسل آفت و مشخص شدن نتیجه کار، آفت به دلایل مختلف کنترل نشد، اقدام به کنترل شیمیایی می- شود. بر اساس تحقیقات انجام شده، بسته به دماي محیط حدود 75-%70 % جمعیت آفت تقریبا یک و نیم ماه پس از شکار اولین پروانه نر توسط تله‌هاي ردیابی جمعیت، در طبیعت ظاهر می‌شوند. کنترل شیمیایی بر اساس کنترل این بخش جمعیت آفت استوار است. بر این اساس می‌توان از امولسیون 60% حشره کش دیازینون، به نسبت 5/1 در هزار به ترتیب 15 و 25 روز پس از اولین شکار تله‌هاي فرمونی اقدام کرد. در مناطق با آلودگی بسیار شدید، 10 روز پس از دومین سمپاشی، می‌توان به انجام سومین سمپاشی اقدام کرد.

نتیجه گیري

موارد کنترلی این آفت نیز همچون دیگر آفات، به دلیل قدرت جابجایی حشرات کامل آنها، لازم است به صورت فراگیر و کامل توسط همه باغداران انجام شود. بدیهی است عدم انجام عملیات توسط برخی از باغداران، می‌تواند با ایجاد آلودگی مجدد، کار دیگر باغداران را نیز مشکل ساخته و به دلیل عدم نتیجه گیري موثر، دلسردي آنان را در پی داشته باشد.

با توجه به طولانی بودن چرخه زندگی آفت، ضروري است به محض بروز آلودگی، کارهاي مورد نظر به‌ترتیب و به صورت فراگیر و حداقل در دو سال پیاپی، انجام شود. بدیهی است با افزایش مدت زمان کنترل آفت، نتیجه بهتري به دست می‌آید. براي شروع عملیات کنترل آفت ، نیاز به آگاهی از زمان ظهور حشرات کامل در طبیعت می‌باشد. ساده ترین راه براي اینکار، استفاده از تله‌هاي فرمون جنسی براي پیش آگاهی است. روش دیگر استفاده از درجه حرارت موثر می‌باشد. آستانه پایین دماي رشد و نمو یا صفر رشدي براي کرم خراط 12 درجه سانتیگراد محاسبه شده است.

اقتباس از: رئوف کلیائی، آرمان آوند فقیه، محمد جواد ارده، علی حسینی قرالري، عزیز شیخی گرجان، علی اکبر کیهانیان، مجید حسنی مقدم و علی محمديپور 1395. موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور نشریه ترویجی مدیریت تلفیقی کرم خراط Zeuzera pyrina L. (Lep.: Cossidae)

، ،